Ανδρική Υπογονιμότητα – Ορισμός

 

Ένα φυσιολογικό σπέρμα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της κύησης και με βάση αυτό, αξιολογούνται πολλές παράμετροι. Ο αριθμός των σπερματοζωαρίων που εντοπίζεται στο σπέρμα ανά εκσπερμάτιση πρέπει να είναι επαρκής. Αν αυτός είναι σταθερά μικρότερος του φυσιολογικού, η κατάσταση ονομάζεται ολιγοσπερμία. Ενώ αν δεν υπάρχουν καθόλου σπερματοζωάρια, ο άνδρας διαγιγνώσκεται με αζωοσπερμία.

 

Σημαντική είναι και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων δεδομένου ότι αυτά χρειάζεται να κινηθούν στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας και να καταλήξουν στις σάλπιγγες. Εύλογα, η μειωμένη κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, που χαρακτηρίζεται ως  ασθενοσπερμία. Επηρεάζει αρνητικά τη γονιμοποιητική ικανότητα του σπέρματος.

 

Η μορφολογία των σπερματοζωαρίων πρέπει να είναι φυσιολογική. Εκτός αυτών, παίζουν ρόλο κι άλλοι παράγοντες, όπως ο όγκος του σπέρματος, η παρουσία φλεγμονωδών κυττάρων σε αυτό. Τέλος, η ύπαρξη αντισπερμικών αντισωμάτων. Αυτά προσκολλώνται στα σπερματοζωάρια, επηρεάζουν την κινητικότητα τους και ενισχύουν την ικανότητα γονιμοποίησης του ωαρίου. Όταν ο άνδρας πληροί τουλάχιστον μία από τις παραπάνω διαγνώσεις, εμφανίζει υπογονιμότητα.

 

Αίτια Ανδρικής Υπογονιμότητας

 

Πολλοί είναι οι παράγοντες, που προκαλούν αυτήν την κατάσταση. Μπορεί να ευθύνεται μία ασθένεια ή η επιλογή ενός καθορισμένου τρόπου ζωής, που παρεμποδίζει την επίτευξη της σύλληψης. Συχνά, μάλιστα τα αίτια που επηρεάζουν τις ποιοτικές και ποσοτικές παραμέτρους του σπέρματος παραμένουν αδιευκρίνιστα, αν δεν προηγηθεί ενδελεχής ιατρικός έλεγχος.

 

Στον άνδρα, το μεγαλύτερο ποσοστό ως βασικό αίτιο υπογονιμότητας σχετίζεται με την ποσοτική ή ποιοτική παθολογική κατάσταση του σπέρματος. Από την παραγωγή του στους όρχεις και την ενεργοποίηση του από τους προγεννητικούς αδένες μέχρι την εκσπερμάτιση.

 

Οι εκ γενετής ανωμαλίες, οι αλλοιώσεις του σπερματικού DNA, οι λοιμώξεις κι οι φλεγμονές, ο σακχαρώδης διαβήτης, τα ανοσολογικά προβλήματα, τα χρόνια νοσήματα, η κιρσοκήλη, η λήψη ορισμένων φαρμάκων, η έκθεση σε πολύ θερμό ή τοξικό περιβάλλον, καθώς κι οι τραυματισμοί του γεννητικού σωλήνα αιτιολογούν την πρόκληση σε ποσοστό 80% παθολογικού ή και υπογόνιμου σπέρματος. Οι στυτικές δυσλειτουργίες και οι διαταραχές της εκσπερμάτισης αφορούν το 10% της ανδρικής υπογονιμότητας.

 

Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα του άνδρα είναι οι γενετικές μεταλλάξεις στο γονίδιο της κυστικής ίνωσης, το σύνδρομο του εύθραυστου Ψ, καθώς και υποκείμενες ορμονικές διαταραχές, όπως λόγου χάρη η διαταραχή του θυρεοειδούς αδένα ή η χαμηλή τεστοστερόνη.

 

Τέλος, η παντελής απουσία έκκρισης σπέρματος από τον οργανισμό ονομάζεται ασπερμία. Οι επεμβάσεις της ουροδόχου κύστεως και του προστάτη, η διαβητική νευροπάθεια κι η υποσπερμία αποτελούν παραμέτρους, που ενδέχεται να προκαλέσουν αζωοσπερμία.

 

Ανδρική Υπογονιμότητα και Διατροφή

 

Οι άνδρες που τρώνε σωστά αποκτούν μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν υγιές σπέρμα. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες φαίνεται πως επηρεάζουν την ανδρική γονιμότητα και συγκεκριμένα την κινητικότητα του σπέρματος. Καλό είναι καθημερινά να περιλαμβάνονται στη διατροφή τους βιταμίνες C και Ε, οι οποίες εμπεριέχονται στα εσπεριδοειδή, σε λιπαρά ψάρια και στο ελαιόλαδο, αντίστοιχα. Όλα τα παραπάνω ενισχύουν την κινητικότητα και την ποσότητα του σπέρματος και αυξάνουν τα επίπεδα τεστοστερόνης, η οποία συντελεί στη γονιμοποίηση.

 

Αντίθετα, το αλκοόλ μειώνει τον αριθμό σπερματοζωαρίων και καταστρέφει σημαντικές βιταμίνες των τροφών, όπως τη βιταμίνη C και Ε, οι οποίες βοηθούν σημαντικά στη σύλληψη κι ενισχύουν την κινητικότητα του σπέρματος. Παράλληλα, έρευνες πιστοποιούν ότι η αυξημένη κατανάλωση καφεΐνης μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα του σπέρματος του άνδρα.

 

Το αυξημένο βάρος αποτελεί έναν κομβικό παράγοντα που συντελεί στην εμφάνιση ανδρικής υπογονιμότητας. Τα επίπεδα τεστοστερόνης μειώνονται στους άνδρες που έχουν αυξημένο λίπος. Η συχνή κατανάλωση ψαριών που εμπεριέχουν βαρέα μέταλλα, όπως ο ξιφίας και ο τόνος, φαίνεται πως παρεμποδίζει τη διαδικασία της γονιμότητας.

 

Αντιθέτως, οι τροφές που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες αυξάνουν την κινητικότητα του σπέρματος. Η κατανάλωση λίπους και κυρίως τρανς λιπαρών θεωρείται πολύ επιβλαβής για το αναπαραγωγικό σύστημα του άνδρα.

 

Ανδρική Υπογονιμότητα και Τρόπος ζωής

 

Η ανδρική υπογονιμότητα συνήθως οφείλεται σε μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων, σε μη φυσιολογική λειτουργία τους ή και σε εμπόδια στην απελευθέρωσή τους. Μολονότι αυτού του είδους τα προβλήματα συχνά είναι απόρροια υποκείμενων προβλημάτων υγείας, μπορεί να προκληθούν και από ορισμένους παράγοντες του τρόπου ζωής στους οποίους συμπεριλαμβάνεται το επάγγελμα του άνδρα.

 

Κάπνισμα

 

Το κάπνισμα έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον αριθμό σπερματοζωαρίων στους άνδρες, αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής στις γυναίκες, οδηγεί σε πρόωρο τοκετό κι έχει ως αποτέλεσμα τη γέννηση βρεφών χαμηλού βάρους.

 

Υψηλές Θερμοκρασίες

 

Οι όρχεις πρέπει να έχουν θερμοκρασία χαμηλότερη από αυτήν του σώματος, προκειμένου να παραχθούν υγιή σπερματοζωάρια, ικανά να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Όταν όμως ένας άνδρας εργάζεται καθημερινά σε υπερβολικά θερμό περιβάλλον, η θερμοκρασία των όρχεων του ενδέχεται να αυξηθεί, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ποιότητα των παραγόμενων σπερματοζωαρίων.

 

Η παρατεταμένη καθιστική εργασία, όπως η δουλειά στο γραφείο, προκαλεί κι αυτή υπερθέρμανση, προκαλώντας φθορά της ποιότητας του σπέρματος. Η φθορά αυτή πλήττει περισσότερο τους επαγγελματίες οδηγούς. Μελέτες σε οδηγούς ταξί έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός της καθιστικής ζωής με τους συνεχείς κραδασμούς της οδήγησης μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση υπογονιμότητας.

 

Παράλληλα, η θερμοκρασία των όρχεων αυξάνεται σημαντικά από την εργασία στον υπολογιστή, ιδίως όταν αυτός είναι ακουμπισμένος στα πόδια.

 

Έκθεση σε χημικές ουσίες

 

Η ικανότητα σύλληψης μπορεί να επηρεαστεί από την έκθεση σε διάφορες τοξίνες ή χημικές ουσίες στο χώρο εργασίας ή το περιβάλλον. Οι ουσίες αυτές ονομάζονται αναπαραγωγικές τοξίνες και προκαλούν μεταλλάξεις και υπογονιμότητα. Αυτές είναι κυρίως ο μόλυβδος και το οξείδιο του αιθυλενίου, που εντοπίζεται στα φυτοφάρμακα.

 

Ορισμένα φυτοφάρμακα, ειδικότερα αυτά που χρησιμοποιούνται στη γεωργία και τη δασοκομία, έχουν παρόμοιες επιδράσεις με αυτές των οιστρογόνων. Τα οιστρογόνα είναι οι ορμόνες του γυναικείου φύλου. Στον άνδρα, όμως, προκύπτει ως φυσικό επακόλουθο η μείωση της γονιμότητας του.

 

Διαλυτικά και υδρογονάνθρακες που χρησιμοποιούνται σε βιομηχανίες βαφών και πλαστικών παίζουν, επίσης, ρόλο στη γονιμοποιητική ικανότητα του άνδρα. Ειδικά μία ομάδα διαλυτικών, τα οποία αποκαλούνται γλυκολαιθέρες, έχει συσχετιστεί με μειωμένη παραγωγή υγιών σπερματοζωαρίων.

 

Η ανδρική γονιμότητα μπορεί να διαταραχθεί και από την έκθεση σε βαρέα μέταλλα, ιδιαίτερα σε μόλυβδο και κάδμιο, που υποστηρίζεται ότι μειώνουν τον όγκο των σπερματοζωαρίων.

 

Έκθεση σε ακτινοβολία

 

Η επίδραση της μη-ιονίζουσας ακτινοβολίας, όπως το wifi, στην ανδρική γονιμότητα είναι ακόμα υπό έρευνα. Υπάρχει, ωστόσο, συσσώρευση δεδομένων σύμφωνα με τα οποία, η παρατεταμένη έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία διαταράσσει την αναπαραγωγική υγεία των ανδρών. Πρόσφατη μελέτη (Μάιος 2019) από Ιάπωνες ερευνητές έδειξε πως η άμεση και συνεχής έκθεση σε ακτινοβολία από Wifi μειώνει την κινητικότητα και αυξάνει τον κυτταρικό θάνατο των σπερματοζωαρίων [1].  Καλό είναι να προστατεύονται οι άνδρες, όσο μπορούν, απενεργοποιώντας για παράδειγμα το wifi του κινητού τους, όταν το βάζουν στην τσέπη.

 

Ανδρική Υπογονιμότητα και Ψυχολογία

 

Το άγχος και η κατάθλιψη διαταράσσουν την ορμονική ισορροπία του οργανισμού, κάνοντας έτσι πολλά όργανα του σώματος να υπερλειτουργούν ή να υπολειτουργούν. Παρεμβαίνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην ομοιόσταση και στη φυσιολογική μεταβολική και βιοχημική λειτουργία του οργανισμού. Εύλογα, προκύπτει ότι τέτοιου είδους αποκλίσεις επηρεάζουν τη γονιμότητα συχνά καθιστώντας τον άνδρα, παροδικά, υπογόνιμο.

 

Το έντονο εργασιακό στρες, όπως αυτό που βιώνουν όσοι βρίσκονται ψηλά στην εργασιακή ιεραρχία, σχετίζεται συχνά με την ανδρική υπογονιμότητα. Μερικές μελέτες, μάλιστα, έχουν δείξει πως σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί ακόμα και να μειωθεί η παραγωγή σπερματοζωαρίων.[2]

 

Συμπέρασμα

 

Για πολλά χρόνια το πρόβλημα της υπογονιμότητας εστιαζόταν λανθασμένα κυρίως στη γυναίκα. Μετά την εξέλιξη της μοριακής βιολογίας και της γενετικής, ο ανδρικός παράγοντας αποδείχθηκε ότι συμμετέχει τουλάχιστον στο 50% του προβλήματος. Δηλαδή στο ίδιο ποσοστό με αυτό των γυναικών. Ο κατάλληλος ειδικός στην υπογονιμότητα είναι αυτός που μπορεί να αντιμετωπίζει πλήρως τα βιολογικά, ενδοκρινολογικά και εν γένει ιατρικά προβλήματα της αναπαραγωγής και των δύο μελών του ζευγαριού.

 

[1] WiFi devices affect sperm, suggests study  BioNews | 7 May 2019

[2] Janevic T. et al Fertility and sterility 102(2), 530-538, 2014

 

Να είστε καλά

Dr. Κυριάκος Τίγκας, M.D.
Χειρουργός Γυναικολόγος – Μαιευτήρας
Εξειδίκευση σε : Χειρουργική Γυναικολογική Ογκολογία,
Χειρουργική Μαστού, Ορμονική Αποκατάσταση με Βιομιμητικές Ορμόνες
Λειτουργική, Αναγεννητική, Αντιγηραντική και Προληπτική Ιατρική